ULUSLARARASI KURULUŞLAR

GÜMRÜK TARİFELERİ VE TİCARET GENEL ANLAŞMASI (GATT)

Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması, uluslararası ticareti, haklar ve sorumluluklar açısından düzenleyen çok taraflı bir anlaşmadır. 1947'de 23 ülke tarafından imzalanan bir anlaşma ile kurulmuştur. 1 Ocak 1948'de de yürürlüğe girmiştir. GATT'ın kuruluş amacı, ithalat vergilerini azaltmak, uluslararası ticaretin önündeki tüm engelleri kaldırmak ve ticarette ayırımcı uygulamalara son vermek olarak belirlenmişti. Arthur Dunkel kuruluşun mimarı olarak bilinir. 23 kurucu üye, 45 bin kalem malın gümrük tarifinde karşılıklı taviz vermiştir.

 

DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ (WTO)

1 Ocak 1995'te, uluslararası ticaretin en etkin kurumu olarak, Ticaret ve Gümrük Tarifeleri Genel Anlaşması'nın (GATT) yerine kurulan Dünya Ticaret Örgütü çok taraflı ticaret sisteminin yasal ve kurumsal organıdır. Dünya Ticaret Örgütü, hükümetlerin iç ticaret yasalarını ve düzenlemelerini nasıl yapacakları hususunda yasal bir çerçeve ortaya koymakta olup toplu görüşmeler ve müzakereler yoluyla ülkeler arasında ticari ilişkilerin geliştirildiği bir platformdur.

 

İKTİSADİ İŞBİRLİĞİ VE KALKINMA TEŞKİLATI (OECD)

1948 yılında kurulan Avrupa İktisadi İşbirliği Teşkilatı’nın (OEEC) 14 Aralık 1960 tarihli OECD Konvansiyonu ile reforme edilmesi ile 30 Eylül 1961 tarihinde resmen kurulan OECD, tüm insanların iktisadi ve sosyal refahının sağlanmasına katkıda bulunacak politikaları geliştirmek amacıyla kamu politikalarının hemen her alanında teknik çalışmalar yürüten ve bu çalışmaların sonuçlarını başta hükümetler olmak üzere ilgili aktörler ile paylaşan bir hükümetler arası işbirliği teşkilatıdır.

OECD’nin merkezi Paris’tedir ve 38 üyesi bulunmaktadır. Yaklaşık 3.300 çalışana ve 390 milyon Avro bütçeye sahip olan OECD her yıl geniş bir konu dağılımında 500’den fazla kadar rapor yayınlamaktadır.

 

DÜNYA GÜMRÜK ÖRGÜTÜ (WCO)

Dünya Gümrük Örgütü (Gümrük İşbirliği Konseyi), 15 Aralık 1950 tarihinde imzalanarak, 4 Kasım 1952 tarihinde yürürlüğe girmiş olan “Gümrük İşbirliği Konseyi Sözleşmesi” ile kurulmuştur. 1994 yılındaki Konsey toplantısında, kuruluş sözleşmesinde değişiklik yapılmadan örgütün adının çalışmalarda Dünya Gümrük Örgütü olarak belirtilmesi kabul edilmiştir. Dünya Gümrük Örgütü’nün 184 üyesi bulunmaktadır.

Amerika ve Karayipler Bölgesi; Avrupa Bölgesi; Asya Pasifik Bölgesi; Kuzey Afrika, Yakın ve Orta Doğu Bölgesi; Doğu ve Güney Afrika Bölgesi ile Batı ve Orta Afrika Bölgesi olmak üzere 6 bölge altında gruplandırılmış olan bu üyeler, Dünya ticaretinin %98’inden fazlasını gerçekleştirmektedir. 

 

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER AVRUPA EKONOMİK KOMİSYONU (UNECE)

Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu, BM’nin beş bölgesel komisyonundan birisi olarak, 28 Mart 1947 tarihinde kurulmuştur. Komisyonun günümüzde 56 üyesi bulunmaktadır. Üyeleri esas olarak Avrupa Kıtası’nda yer almakla birlikte; Kuzey Amerika (Kanada ve ABD), Orta Asya (Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan) ve Batı Asya’dan bazı ülkelerin, Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu'na üye olduğu görülmektedir. Bununla birlikte, BM üyesi tüm ülkeler, BMAEK çalışmalarına katılım sağlayabilmektedir

 

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER TİCARET VE KALKINMA KONFERANSI (UNCTAD)

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu’nun ticaret ve kalkınma alanında temel organı olan Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) 30 Aralık 1964 tarihinde ticaret, kalkınma ve yoksulluk konularını ele almak, özellikle Gelişme Yolundaki Ülkelerde (GYÜ) iktisadi büyümeyi ve genel anlamda kalkınmayı hızlandırmak amacıyla kurulmuştur.

UNCTAD’ın merkezi İsviçre’nin Cenevre kentindedir ve organın 195 üyesi bulunmaktadır. UNCTAD’ın mevcut Genel Sekreteri Kosta Rika'lı Rebeca Grynspan'dır.

UNCTAD, BM sisteminde anılan konuların yanı sıra yatırım, teknoloji ve sürdürülebilir kalkınma ile ilgili hususlar üzerinde de faaliyet göstermekte; yüklendiği sorumlulukları ise, politika analizleri, hükümetler arası görüşmeler, ülkelerin izlenmesi ve teknik işbirliği gibi yöntemlerle yürütmektedir.

UNCTAD, BM’nin diğer kuruluşları ile birlikte 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’nin gerçekleştirilmesi amacıyla çalışmalarını sürdürmektedir.

 

AVRUPA SERBEST TİCARET BİRLİĞİ (EFTA)

3 Mayıs 1960 yılında Avrupa Birliği'ne bir alternatif olarak kurulmuş, günümüzde 4 Avrupa ülkesinin üye olduğu bir uluslararası ticaret örgütüdür. Kurucular dahil üyelerinin çoğu EFTA'dan ayrılarak AB'ye girmiştir. Üye ülkeler: Norveç, İsviçre, İzlanda ve Liechtenstein'dir. Merkezi Cenevre'dedir. Norveç ve İsviçre EFTA'dan ayrılarak AB'ye girmek istememektedir. Kurucu antlaşma Stockholm Konvansiyonu'nun yerini, Vaduz Antlaşması almıştır.

 

ORTAK TRANSİT SİSTEMİ

Ortak Transit Sistemi; AB ve EFTA üyesi ülkeler arasında, 1987 yılında imzalanan Ortak Transit Rejimine İlişkin Sözleşme (Ortak Transit Sözleşmesi) çerçevesinde teşkil edilmiş olan, eşyanın gümrük vergilerinin askıya alınarak taşındığı uluslararası bir transit rejimidir. Ortak Transit Rejimi kapsamında gerçekleştirilen taşımalar, 2005 yılından itibaren “Yeni Bilgisayarlı Transit Sistemi” (NCTS) adı verilen sistem ile elektronik mesajlar kullanılarak beyan ve takip edilmektedir.

 

G20

Uluslararası ekonomik işbirliği kapsamında temel platform olarak kabul edilen G20’nin oluşturulması, 25 Eylül 1999 tarihinde Vaşington’da gerçekleştirilen G-7 Maliye Bakanları ve Merkez Başkanları Toplantısında kararlaştırılmıştır.

1994’te yaşanan Meksika Peso krizi, 1997’deki Asya krizi ve 1998’deki Rusya krizinin ardından, uluslararası sistemde önemi ve ağırlığı gitgide artan “yükselmekte olan piyasa ekonomileri”nin (emerging market economies) küresel ekonomik yönetişimde daha fazla temsil edilmesi ve küresel ekonomik ve mali istikrarın sağlanması ve teşvik edilmesi için gayri resmi bir tartışma ve görüş alış verişi ortamı sağlanması G20’nin kuruluş amacı olarak ortaya çıkmaktadır.

 

TÜRK DEVLETLERİ TEŞKİLATI

Türk Devletleri Teşkilatı (eski adıyla Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi - Türk Konseyi), Türk Devletleri arasında kapsamlı işbirliğini teşvik etmek amacı ile uluslararası bir örgüt olarak 2009 yılında kurulmuştur. Teşkilatın kurucu üyeleri Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye`dir.

Türk Konseyinin Dönem Başkanlığı bir takvim yılı boyunca (İngilizce alfabetik sıraya göre belirlenmiş olan) üye ülke tarafından üstlenilmektedir. Dönem Başkanlığını üstelenen ülkenin Devlet Başkanı, Türk Konseyi Dönem Başkanlığını üstelenmektedir.